Choroba alergiczna to dolegliwość, która niewątpliwie staje się poważnym problemem setek osób. Szacuje się, że aż ponad 50% Polaków boryka się z alergią. Towarzyszące jej objawy znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, a w niektórych przypadkach mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Dlatego tak ważne jest trafne zdiagnozowanie alergii i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Nie ulega wątpliwości, iż reakcja alergiczna pojawia się po bezpośrednim kontakcie człowieka z alergenem. Uczulać może wiele związków i substancji, które wnikają w głąb naszego organizmu różnymi drogami. Wyróżnia się kilka odmian alergii, którym towarzyszą różne objawy. Przypadłość może mieć zarówno podłoże genetyczne, jak i nabyte wraz z upływem czasu. Jakie są najpopularniejsze typy alergenów? Jakie objawy wywołują? Przeczytaj poradnik i dowiedz się więcej!
Czym jest alergen?
Alergen to cząsteczka, która po dostaniu się do organizmu człowieka wywołuje reakcję nadwrażliwości immunologicznej, czyli alergie. Dzieje się tak, ponieważ układ odpornościowy rozpoznaje alergen jako obcy, szkodliwy dla organizmu. U osób, które nie mają predyspozycji do alergii pozostaje on całkowicie obojętny na związki, które mogą uczulać, przez co nie wywołuje żadnych objawów. Natomiast organizm osoby chorej po zetknięciu z alergenem w celu obrony zaczyna produkować mnóstwo przeciwciał IgE i inne związki, które nasilają symptomy.
Alergen może być zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Co więcej do grupy alergenów możemy zaliczyć proste związki zawarte w lekach. Reakcja alergiczna może objawiać się w tzw. fazie wczesnej. Wówczas w organizmie dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, czego następstwem jest katar czy łzawienie oczu. Oprócz tego może pojawić się także uporczywe kichanie, wysypka lub problemy z oddychaniem. Niektóre alergeny uczulają tak silnie, że konieczna jest interwencja lekarzy, gdyż mogą doprowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego. W zależności z jakim alergenem mamy do czynienia, objawy alergii mogą się różnić.
Jakie są rodzaje alergenów?
Alergeny pokarmowe
Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja obronna organizmu na alergen znajdujący się w określonych produktach spożywczych. Trafia on do organizmu człowieka wraz ze spożywaną żywnością.
Alergeny skutecznie przenikają przez naturalną barierę jelitową, po czym są już obecne we krwi. U niemowląt reakcja alergiczna objawia się poprzez ulewanie spożytego pokarmu. U nieco większych dzieci możemy zaobserwować wymioty, zaparcia lub biegunkę oraz bóle brzucha. Niepokojącym objawem alergii pokarmowej jest także kolka jelitowa. Może wystąpić również charakterystyczna wysypka lub rumień. Silnie uczulający alergen może wywołać szereg dolegliwości związanych z układem oddechowym. Zaostrzone objawy alergii mogą doprowadzić nawet do obrzęku krtani, co stanowi poważne zagrożenie zdrowia a nawet życia niemowląt i małych dzieci.
Podobne alergii pokarmowej występują u dorosłych. Oczywiście wszystko zależy od tego, jak silny jest alergen i jak reaguje na niego nasz organizm. Do najczęstszych symptomów alergii zaliczamy: nudności, wymioty, biegunkę, wzdęcia, silne bóle brzucha, uporczywe kichanie, kaszel, obrzęk jamy ustnej, refluks żołądkowy, nieżyt nosa i krtani, wysypkę, atopowe zapalenie skóry, wstrząs anafilaktyczny.
Najpopularniejsze alergeny pokarmowe
Najpopularniejszym alergenem pokarmowym u niemowląt i małych dzieci jest niewątpliwie białko mleka krowiego. Oprócz tego reakcję alergiczną mogą wywołać produkty, takie jak: mleko, mięso, jajka, mąka, białka zbóż, rośliny strączkowe (najczęściej fasola, groch, soja, orzeszki ziemne), różne odmiany orzechów, ryby, owoce morza, warzywa (np. pomidor, marchew, seler), owoce (m.in: kiwi, mango, brzoskwinie, banany, truskawki), czekolada, majonez, ser żółty, ryż.
Jak już zostało wspomniane, reakcja alergiczna u dzieci zazwyczaj ustępuje wraz z wiekiem. Natomiast, gdy nadwrażliwość pokarmowa ujawniła się w ciągu naszego życia, wówczas najlepszym rozwiązaniem będzie wprowadzenie diety eliminacyjnej. Dieta eliminacyjna, jak sama nazwa wskazuje, polega na całkowitym zaprzestaniu spożywania produktów, które w składzie posiadają alergen. Oczywiście, kroki te należy podejmować rozważnie, aby w naszym organizmie nie doszło do niedoboru witamin.
Alergeny wziewne
Alergeny wziewne przenikają do naszego organizmu wraz z wdychanym powietrzem. To związki, które unoszą się w powietrzu podczas sezonu, a w niektórych przypadkach – nawet przez cały rok. Jak dowodzą badania, aż 40% alergików boryka się z tym typem alergii. Do najczęstszych alergenów należą przede wszystkim pyłki roślin – bylicy, leszczyny, babki, komosy, brzozy, olszy, jesionu, grabu. Uczulać mogą również: tymotka, żyto, kupkówka bądź wiechlina.
Przyczyną alergii wziewnej równie dobrze mogą być kurz i roztocza, a także zarodniki grzybów pleśniowych, które unoszą się w powietrzu. Mogą one wywoływać reakcję alergiczną przez cały rok. Wielu chorych jest uczulonych także na sierść zwierząt domowych. Alergen przenoszony jest najczęściej na ubraniach i może wywoływać silne objawy, a nawet zaostrzyć przebieg astmy.
Długotrwały kontakt z alergenami wywołuje zapalenie błony śluzowej spojówek oraz nosa. Dodatkowo, mogą wystąpić objawy alergii, takie jak: świąd i łzawienie oczu, kaszel, kichanie, wypływanie charakterystycznej wydzieliny z nosa, trudności z oddychaniem wywołaną niedrożnością nosa. Chorzy w miarę możliwości powinni unikać bezpośredniego kontaktu z alergenami. Ponadto, alergia może być leczona również lekami lub za pomocą immunoterapii.
Alergeny kontaktowe
Alergeny kontaktowe to związki, które wywołują reakcję alergiczną po bezpośrednim kontakcie ze skórą człowieka. Do najpopularniejszych alergenów należy niewątpliwie nikiel oraz chrom. Pacjent może być również uczulony na substancje zawarte w perfumach i kosmetykach, które nakładamy na skórę oraz sztuczne barwniki. Wspomniany wcześniej nikiel najczęściej występuje w sztucznej biżuterii, sztucznych elementach odzieży (guziki, suwak), a nawet monetach. Z kolei chrom bardzo często wykorzystywany jest jako domieszka do cementu.
W wyniku długotrwałego kontaktu alergenu ze skórą mogą wystąpić objawy takie jak: świąd, zaczerwienienie, charakterystyczne pęcherzyki na skórze, wyprysk kontaktowy, rumień. Najczęściej tego rodzaju zmianom tym towarzyszy zaczerwienienie i łzawienie oczu, nieżyt nosa oraz astma. Przewlekły kontakt z alergenem może doprowadzić do powstania stanu zapalnego, dlatego chory powinien bezwzględnie ograniczyć dotykanie przedmiotów, na których związki jest uczulony.
Alergeny iniekcyjne
Alergeny iniekcyjne wywołują reakcję alergiczną poprzez wstrzyknięcie. Odbywa się to za pomocą zastrzyku, w którym zawarty jest składnik leku wywołujący alergię u chorego. Mogą być to antybiotyki, środki przeciwbólowe lub środki farmakologiczne służące znieczuleniu.
Iniekcyjna reakcja alergiczna może być bardzo niebezpieczna dla zdrowia i życia człowieka, ze względu na fakt, iż leki podawane są dożylnie. Bez szybkiej interwencji medycznej może prowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Osoby, które mają świadomość, że są uczulone powinny niezwłocznie poinformować o tym lekarza.
Jad owadów
Alergenem może być również jad owadów – pszczoły, osy, trzmiela czy szerszenia. Osoby uczulone szczególnie w sezonie letnim powinni zachować szczególną ostrożność przed tego rodzaju owadami. U osoby uczulonej obrzęk po użądleniu owada osiąga średnicę około 10 cm i utrzymuje się powyżej 24 godzin. Tuż po zaistniałej sytuacji należy w szybkim tempie usunąć żądło. Natomiast, gdy użądlenie wystąpiło w okolicy szyi, głowy lub we wnętrzu jamy ustnej należy niezwłocznie udać się do szpitala, ponieważ w rezultacie może doprowadzić do obrzęku krtani, a nawet śmierci poprzez uduszenie.
Diagnoza alergii – testy alergiczne
W przypadku podejrzenia konkretnego typu alergii wykonywane są testy alergiczne. To najlepszy sposób na postawienie trafnej diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Wynik testów alergicznych pozwala odczytać specjaliście podczas wizyty, w jakim stadium zaawansowania jest choroba. Bardzo często na podstawie samego wywiadu lekarskiego nie da się jednoznacznie zdiagnozować konkretnego alergenu, dlatego też badanie alergiczne jest nieodłącznym elementem procesu leczenia.
W celu diagnostyki alergii najczęściej wykonywane są testy skórne. To niewątpliwie podstawowe badanie tuż po wywiadzie lekarskim. Główną zaletą testów skórnych jest fakt, iż są one stosunkowo tanie oraz mało inwazyjne. Podczas badań pod skórę pacjenta zostaje wstrzyknięty płyn z zawartością określonego alergenu. Następnie alergolog musi odczekać kilka minut, obserwując skórę. Jeśli wystąpi na niej punktowe zaczerwienienie – jest to znak, że mamy do czynienia z reakcją alergiczną. Tego typu badanie jest jedynie wskazaniem do dalszego leczenia choroby. Brak nadwrażliwości alergicznej nie oznacza, że pacjent nie jest uczulony na dany alergen.
Oprócz testów skórnych, równie często wykonywane są testy alergiczne z krwi. W przeciwieństwie do testów skórnych, pacjent nie ma bezpośredniej styczności z alergenem. Od pacjenta pobierana jest krew, która następnie zostaje przesłana do laboratorium. Specjaliści dokonują szczegółowego badania nadesłanej próbki, sprawdzając przede wszystkim stężenie przeciwciał IgE we krwi. Ich podwyższony współczynnik wskazuje na chorobę alergiczną.
Podsumowanie
Alergeny to inaczej antygeny, które wywołują reakcję alergiczną. W zależności od tego, z jakim typem alergii się zmagamy, symptomy mogą się nieco od siebie różnić. Do najczęstszych alergenów zaliczamy niewątpliwie szereg produktów spożywczych, ale również pyłki roślin i drzew, sierść zwierząt, kurz, roztocza, związki zawarte w lekach, perfumach czy jad owadów. Uczulenie objawia się na rozmaite sposoby. Może wystąpić wysypka, rumień, nudności, wymioty, problemy z oddychaniem oraz wiele innych dolegliwości.
Nieleczona alergia może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a w niektórych przypadkach może stanowić realne zagrożenie życia. Kluczowa jest odpowiednia diagnostyka. W tym celu warto udać się na wizytę do specjalisty, który przeprowadzi szczegółowy wywiad. Dodatkowo lekarz zleci przeprowadzenie testów alergicznych. Wskazaniem do badania z pewnością będą nasilające się dolegliwości. Test na alergię wykonuje się na wiele sposobów. Popularne są testy skórne, jak również alergiczne testy z krwi. Innowacyjne metody pozwalają na przeprowadzenie nieinwazyjnego badania, co jest sporym udogodnieniem dla pacjentów.
