Wiele występujących naturalnie roślin znajduje szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach życia. Jedną z takich roślin jest właśnie Palo Santo. Czym właściwie jest i do czego się je wykorzystuje? O tym opowiemy w poniższym tekście.
Co to jest Palo Santo?
Pod tą hiszpańską nazwą oznaczającą „święte drzewo” kryje się Bursera graveolens. Jest to drzewo z rodziny osoczynowatych, rosnące dziko w okresowo suchych lasach tropikalnych Ameryki Środkowej (na obszarze Meksyku, Salwadoru, Hondurasu, Gwatemali i Kostaryki) i północnej części Ameryki Południowej (Ekwador, Galapagos, Kolumbia, północne tereny Argentyny i Peru), dożywające około 100 lat. Ze względu na bardzo dużą eksploatację na przestrzeni ostatniego wieku, drzewo to objęte zostało ochroną, a jedynym sposobem legalnego pozyskania jego drewna jest zbiór naturalnie opadłych gałęzi. Niestety wysokie zapotrzebowanie sprawia, że wciąż pojawiają się nielegalne wyręby (zwłaszcza w północno-wschodnim Peru) zagrażające tej roślinie. Miano świętego drzewa uzyskało przez wzgląd na swoje lecznicze właściwości.
Jako ciekawostkę warto dodać, że nazwa Palo Santo jest używana przez autochtonów także w stosunku do Bulnesia sarmientoi i Gwajakowca lekarskiego (Guaiacum officinale). Nie należy ich jednak ze sobą mylić, gdyż odznaczają się innymi właściwościami.
Zastosowanie Palo Santo
Roślina ta od wieków znajduje zastosowanie w medycynie ludowej (m.in. na bóle brzucha i reumatyzm) oraz w obrzędach rytualnych (w tym do pozbywania się tzw. złej energii, po hiszpańsku „mala energia”, przez okadzanie siebie i budynków). Obecnie zaś, ze względu na dużą zawartość terpenów, wykorzystuje się ją głównie jako źródło olejków eterycznych (także przy produkcji perfum) i materiał na kadzidełka. Ponadto bogate w żywicę drewno Palo Santo używane jest także do produkcji m.in. naczyń (Matero) do picia Yerba Mate. W dalszej części tego tekstu przyjrzymy się bliżej właśnie temu ostatniemu zastosowaniu.
Matero do Yerba Mate z Palo Santo — dlaczego warto?
W piciu Yerby nie chodzi wyłącznie o jej właściwości — równie ważna jest także przyjemność, którą daje sączenie tego napoju z wyjątkowego naczynia. Ozdobne naczynia z Palo Santo nie tylko cieszą oko estetycznym wykonaniem, ale też zapewniają niepowtarzalne wrażenia smakowe. Drewno Palo Santo jest bowiem pachnącym i aromatycznym, a zarazem trwałym i niegnijącym materiałem, pozwalającym poczuć klimat Ameryki Południowej. Po Matero ze świętego drzewa sięgają często osoby, które mają już dłuższe doświadczenie z naparami z Ostrokrzewu Paragwajskiego i szukają nowych smaków. Połączenie świeżego naparu Yerby ze stopniowo uwalnianym z naczynia posmakiem żywicy i drewna nadaje mu bowiem niepowtarzalnego smaku, którego nie zapewni żaden inny materiał. Poza tym uwalniane do naparu terpeny wzmacniają także jego zdrowotne właściwości.
Jak wybrać dobre Matero?
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na jakość użytego do jego produkcji drewna — im jest ona wyższa, tym lepsze są właściwości i większa zawartość żywicy. Na udział żywicy ma także wpływ grubość warstwy drewna — warto wybierać te nieco grubsze, zwłaszcza że będą one wytrzymalsze.
Jeśli zaś o pojemność chodzi, jest to przede wszystkim kwestia upodobań danej osoby i najczęściej gra drugorzędną rolę.
Drewno Palo Santo a wrzątek
Najczęściej pojawiającym się pytaniem jest to o możliwość wlewania wrzątku do wykonanego z niego Matero. Zasadniczo nie ma ku temu przeciwwskazań, zwłaszcza w przypadku nowego naczynia. Wyparzenie go wrzątkiem jest bowiem prostym sposobem na pozbycie się ewentualnych zanieczyszczeń powstałych w trakcie transportu lub przechowywania w sklepie. Wystarczy zalać naczynie wrzątkiem, odstawić je tak na około 10 minut i wylać wodę. Pozwoli to nie tylko oczyścić naczynie, ale też nawilżyć drewno, co zwiększy wydzielanie żywicy. Trzeba jednak pamiętać, aby nie robić tego zbyt często — regularne zalewanie wrzątkiem może bowiem obniżyć żywotność naczynia.
Jak dbać o Matero z Palo Santo?
Właściwie użytkowane Matero z drewna tej rośliny może służyć nieprzerwanie przez wiele lat, nie tracąc wiele ze swoich wspaniałych właściwości. Kluczem do długiej żywotności takiego naczynia jest przestrzeganie trzech prostych zasad:
- Nie zostawiaj zalanego suszu w naczyniu na długi czas. Najważniejsza, a przy tym najprostsza zasada — susz należy usunąć możliwie szybko po wypiciu Yerby. Oczywiście nie chodzi tutaj o gorączkowe pędzenie z naczyniem do kuchni od razu po skończeniu się naparu — można to spokojnie zrobić godzinę lub dwie później. Jednak dłuższe zostawianie wilgotnego suszu w Matero (np. na noc lub cały dzień) sprzyja rozwojowi pleśni, która może się bardzo łatwo przenieść na samo naczynie. A gdy ta dostanie się między drewno a okucie, będzie właściwie niemożliwa do usunięcia.
- Myj tylko wodą. Używanie jakichkolwiek detergentów jest całkowicie niewskazane — drewno łatwo wchłania zawarte w nich substancje chemiczne, które mogą je uszkadzać i wpływać negatywnie na zawartą w nim żywicę. Naczynie wystarczy więc dokładnie opłukać wodą, oczywiście po uprzednim opróżnieniu go z suszu. Obawiasz się, że takie mycie nie wystarczy? Nie musisz — związki zawarte w drewnie i jego żywicy poradzą sobie bez problemu z drobnoustrojami, które mogłyby się w nim zalec.
- Nie wycieraj do sucha. Drewno musi mieć odpowiedni poziom wilgotności i schnąć w sposób naturalny — inaczej naraża się je na pękanie. Dlatego też po umyciu drewnianego Matero należy odstawić je jeszcze wilgotne do góry dnem na suszarce lub ręczniku — pozwoli mu to wyschnąć w naturalny sposób i zmniejszy ryzyko pęknięcia. Drewno Palo Santo nie różni się zatem pod tym względem od drewna wykorzystywanego do produkcji wyrobów rzemieślniczych.
O czym jeszcze pamiętać przy użytkowaniu Matero z Palo Santo?
Przede wszystkim warto dobrze poznać zapach tego drewna — woń jest bardzo intensywna, żywiczna i właściwie nie do pomylenia z niczym innym. Pozwoli to oceniać jego stan i wychwycić wszelkie niepożądane zmiany jak np. rozwój pleśni. Jeśli naczynie będzie prawidłowo użytkowane, naturalny aromat drewna powinien utrzymywać się bez zmian przez wiele lat.
Poza tym, na drewnie może pojawiać się zielony nalot. Może to być jedna z trzech rzeczy — naturalnie przysychająca żywica, przebarwienia od naparu Yerba Mate lub pleśń. Jak je od siebie odróżnić? Z pomocą przyjdzie wspomniany już zapach. O ile w dwóch pierwszych przypadkach woń naczynia nie ulegnie zmianie (choć może się pojawić nutka Yerby z osadu), tak pleśń będzie wydzielać bardzo charakterystyczny, nieprzyjemny zapach. Jeśli zdiagnozujesz jego obecność, lepiej nie narażaj siebie oraz innych na zatrucie pleśnią i najlepiej wymień naczynie na nowe. Pojawienie się pleśni to także sygnał, że z naczyniem nie obchodzono się właściwie.
A co jeśli drewno zacznie pękać? Przede wszystkim nie należy panikować. Przyczyną może być zarówno niedobór, jak i nadmiar wilgoci. Co więc zrobić, gdy pojawi się pęknięcie? Trzeba dobrze zwilżyć drewno i odstawić naczynie do góry nogami w jakimś chłodnym miejscu (np. na strychu lub w garażu). Żywica powinna sobie z czasem poradzić z pęknięciami. Oczywiście dotyczy to raczej niezbyt wielkich pęknięć — szerokie pęknięcia na całą wysokość raczej kończą żywot naczynia. Stosowanie się do przytoczonych wyżej zasad dbania o Matero znacznie obniża ryzyko pęknięć, ale trzeba mieć świadomość, że w końcu mogą pojawić się na nawet najlepiej pielęgnowanym naczyniu. Dlatego też warto zdecydować się na wersję z metalowymi okuciami, które pozwolą zachować funkcjonalność na dłużej.
Podsumowanie
Palo Santo to wysoce dobroczynna roślina o wielu pożytecznych właściwościach. Miejscowa ludność od wieków wykorzystywała ją w medycynie ludowej i obrzędach religijnych. Niestety wysokie zapotrzebowanie na jej drewno sprawiło, że obecnie gatunek ten znajduje się na liście gatunków chronionych — legalnie można pozyskiwać tylko naturalnie opadłe gałęzie. Dzięki wysokiej zawartości terpenów jego żywica znajduje zastosowanie w branży medycznej i kosmetycznej, a samo drewno może być wykorzystywane do produkcji wysokiej jakości naczyń. Powinni się nimi zainteresować przede wszystkim wielbiciele Yerba Mate — napar pity z takiego Matero daje bowiem unikalne wrażenia.
